Tüm dünyada, 50 milyondan fazla insan bunama hastası ve her yıl tahmini 10 milyon yeni vaka kayıtlara geçiyor. Tahminler, etkilenen bireylerin sayısının 2030'da 82 milyona ve 2050'de 152 milyona ulaşacağını gösteriyor.
En yaygın demans türü Alzheimer hastalığıdır, ancak frontotemporal demans (FTD), Lewy cisimcikli demans (DLB) ve vasküler demans (VaD) gibi birkaç demans türü vardır. Tüm dünyada, 50 milyondan fazla insan bunama hastası ve her yıl tahmini 10 milyon yeni vaka kayıtlara geçiyor. Tahminler, etkilenen bireylerin sayısının 2030'da 82 milyona ve 2050'de 152 milyona ulaşacağını gösteriyor.
Demans teşhisi, uzmanlar tarafından gerçekleştirilen bir dizi hafıza, problem çözme ve diğer bilişsel yetenek testlerinden elde edilen veriler sonucunda belirlenir. Doktorların altta yatan nedeni bulmasına yardımcı olmak için kan testleri, beyin taramaları ve fizik muayene yapılır. Demans, durum ilerledikçe semptomların kötüleşmesiyle erken, orta ve geç aşamalara ayrılır.
Demansın uzun vadeli etkileri hem etkilenenler hem de bakıcıları, aileleri ve arkadaşları için zor olabilir ve aile tanıma eksikliği, yürüme güçlüğü ve önemli hafıza bozukluğu içerebilir. Etkilenen kişi, bakım için tamamen başkalarına bağımlı hale gelir. Erken teşhis özellikle önemlidir ve hem evde, hem de önleyici bakım ve hatırlatmalar gibi diğer önlemlerle ve işte planlamaya yardımcı olabilir. Ayrıca demans hastalarının, bilişsel işlevleri ve genel yaşam kalitesini iyileştirebilecek klinik araştırmalara ve mevcut tedavilere erişmesini sağlar.
Neural Effects, yetişkinlerin resmi bir tıbbi teşhis aramadan önce nelere dikkat etmesi gerektiğini gözden geçirmek için CDC'nin demans ve Alzheimer hastalığı için uyarı işaretleri listesine başvurdu. İşte demansın erken teşhisini mümkün kılan ilk uyarı işaretleri…
GÜNLÜK YAŞAMI BOZAN HAFIZA KAYBI
Yakın zamanda öğrenilen bilgileri unutmak, demansın en erken belirtilerinden biridir. İsim hatırlama, önemli tarihleri ve olayları hatırlamanın yanı sıra demansın erken evrelerindeki insanlar için zorlaşır. Genellikle duvar takvimleri, yapışkan notlar, dijital hatırlatıcılar gibi hafıza yardımcılarına güvenmeleri veya ilaçları doğru zamanda almak ve randevularına doğru tarihte gelmek gibi şeyler için aile üyelerinden yardım almaları gerekebilir. Aynı soruyu birkaç kez sormak veya hikayeleri tekrarlamak çok yaygındır. Bu işaret sıklıkla bunamada görülürken, aynı zamanda tipik bir yaşlanma belirtisi ve hafif bilişsel bozulmadır. Bu her zaman olmasa da Alzheimer hastalığının erken uyarı göstergesi olabilir. Hafıza kaybı da depresyon belirtisi olabilir; B12 eksikliği; böbrek, beyin, tiroid veya karaciğer bozuklukları; veya bazı ilaçların yan etkisine karşı da dikkatli olmak önemlidir.
PROBLEMLERİ PLANLAMA VEYA ÇÖZMEDEKİ ZORLUKLAR
Gelir gider dengesini hesaplarken ara sıra yaşanan bir karışıklık, yaygın bir yaşlanma belirtisi olabilir. Aylık faturaları unutmak, daha ciddi bir işaret olabilir. Konsantre olamama veya tanıdık bir yolu bulmadaki zorluk, bir doktor ziyaretini gerektirebilir. Demansın en erken evrelerinde olanlar için planlama neredeyse imkansız hale gelebilir ve yürütücü işlevlerde bir eksiklik olduğunu gösterir. Problem çözmedeki zorluklar, beyin tümörü gibi ciddi durumlardan stres gibi daha az sinsi koşullara kadar değişen diğer sağlık sorunlarına da işaret edebilir.
EVDE, İŞTE VEYA BOŞ ZAMANLARINDA TANIDIK GÖREVLERİ TAMAMLAMADA ZORLUK
Genellikle erken bunamada, en basit görevler giderek daha zor hale gelir. Yaşlı insanlar bir bilgisayarı çalıştırmada veya bir televizyonun uzaktan kumandasındaki ayarlarda sorun yaşayabilirken, bunama hastaları bir zamanlar rutinlerinin bir parçası olan günlük işleri gerçekleştiremezler. Giyinmek büyük bir girişim olabilir. Gerçek zorluk, aslında bir şeyleri yapmanın sırası ile ortaya çıkar. Yemek hazırlamak ve kolay erişilebilir yerlere bırakmak gibi görevlerin adımlarını yazmak yardımcı olabilir.
ZAMAN VEYA YER İLE İLGİLİ KARIŞIKLIK
Demansın erken evrelerindeki insanlar, genellikle zamanı unuturlar. Hatta ayları ve mevsimleri bile takip edemedikleri durumlar görülür. Birçok emekli insan, artık işe gitmediği ve bir takvime göre yaşamadığı için hangi gün olduğunu unutabilirken, bunama hastalarında zaman ile ilgili kafa karışıklığı çok daha şiddetlidir. Nerede olduklarının veya belirli yerlere nasıl gittiklerinin izini kaybetmek yaygındır ve bir doktor tarafından araştırılmalıdır. Bu tür bir kafa karışıklığı akut olabilir ve aniden veya zamanla ortaya çıkabilir. Etkilenenler genellikle zaman ve mekanla ilgili kafa karışıklığı dönemleri yaşayacak ve daha sonra eski benliklerine geri döneceklerdir. Demansla mücadele edenler için zaman algısı ve zaman bozulması da sorunlardır. Aslında sadece günler önceyken, aylarca veya yıllarca sevdiklerini görmediklerine inanabilirler.
EŞYALARI YANLIŞ YERLEŞTİRME VE ADIMLARI TAKİP ETME YETENEĞİNİ KAYBETME
Eşyaları yanlış yerleştirmek, araba anahtarlarını mikrodalga fırına koymak gibi nesneleri garip yerlere koymak anlamına gelebilir ve bu yaygın bir bunama belirtisidir. Mücadele edenler, kaybettikleri şeyleri bulmak için adımlarını geri almakta da zorluk çekebilirler. Adımları takip etme yeteneğinin olmaması, bunu normal bir yaşlanma belirtisine karşı bir bunama belirtisi olarak ayırır. Hem tehlikeli hem de sinir bozucu olabilir. Hastalık ilerledikçe, etkilenen kişi başkalarını yanlış yere yerleştirilmiş şeyleri çalmakla suçlayabilir.
AZALMIŞ VEYA ZAYIF MUHAKEME
GÖRSEL İMGELERİ VE UZAMSAL İLİŞKİLERİ ANLAMADA SORUN YAŞAMA
Görselleri ve uzamsal ilişkileri anlamada zorluk, derinlik algısını etkileyebilir, bu da düşme riskinin artmasına neden olabilir. Üstelik bu durum, beslenmeyi ve banyo yapmayı daha zor hale getirebilir. Mekansal ilişkilerle ilgili sorunlardan kaynaklanan sürüş zorluğu oldukça yaygındır ve dönüşlerde gezinmek ve şerit değiştirmek tehlikeli olabilir. Demansı olan insanlar genellikle araba kullanmaktan vazgeçmek zorunda kalırlar. Okuma, yalnızca görsel-uzaysal sorunlar nedeniyle değil, aynı zamanda sözcükleri anlayamama nedeniyle de bir sorun haline gelir. Demans hastalarında görsel-uzaysal beceriler üzerine 2016 yılında yapılan bir araştırma, Alzheimer hastalığı, Lewy cisimciklerinin demansı ve vasküler demans dahil olmak üzere belirli demans türlerine sahip kişilerin, alan ve nesne algısını incelerken kontrollere kıyasla daha kötü performans gösterdiğini buldu. Çalışma, demansın erken evrelerinde görsel-uzaysal işlevlerde önemli bozulma meydana geldiğini ve hastalık ilerledikçe kötüleştiğini de ortaya koydu.
KONUŞMA VEYA YAZMADA KELİMELERLE İLGİLİ YENİ SORUNLAR
Yaşlanma, zaman zaman doğru kelimeyi bulmakta sorunlara neden olabilirken, bunamanın erken evrelerinde iletişim sorunları çok daha önemlidir. Demans hastaları için konuşmaları takip etmek ve nesneler için doğru kelimeleri bulmak zordur ve bu erken uyarı işareti bir doktorun dikkatine sunulmalıdır. Bir tür dil bozukluğu olan afazi, konuşma, yazma ve dil anlama dahil olmak üzere iletişimi etkiler. Mayo Clinic'e göre, "Birincil ilerleyici afazi, bir tür frontotemporal bunamadır." Elbette, felç, beyin tümörleri ve beyin yaralanmaları gibi dil ve iletişim sorunlarına neden olabilecek başka tıbbi durumlar da vardır.
Demansın erken evrelerinde karar verme yetisi büyük oranda etkilenebilir ve kötü kararlara neden olabilir. İnsanlar kontrolsüzce para harcayabilir veya bir evcil hayvanı beslemeyi ve gezdirmeyi hatırlamakta zorlanabilirler. Ayrıca kişisel hijyene daha az dikkat edebilirler. Demansla mücadele edenler, özellikle para içeren dolandırıcılıklara karşı hassastır. Yine de kötü bir karar demansın bir göstergesi olarak kabul edilmemelidir.
İŞTEN VEYA SOSYAL FAALİYETLERDEN ÇEKİLME
Arkadaşlarla buluşmama, aile üyeleriyle vakit geçirmekte isteksizlik gibi bir zamanlar zevk alınan sosyal aktivitelere katılmak istememek bunama belirtisi olabilir. Sohbetleri takip edememe veya hobilere katılamama ve onları tanıdık bir şekilde kavrayamama nedeniyle, sevilen bir sporu izlemek veya aile yemeklerine gitmek gibi şeyler daha az zevkli hale gelebilir. Bu durum, demansı olan kişilerin sosyal yaşamda geri çekilmelerine neden olabilir. Daha sık uyuyabilir veya televizyon karşısında daha fazla zaman geçirebilirler. Sosyal geri çekilme ayrıca depresyon, anksiyete veya travma sonrası stres bozukluğunun bir belirtisi olabilir.
